مهارت های نرم؛ شاه‌کلید مهندسان موفق – قسمت اول

واژه «مهندس» در ذهن اغلب ما تعریف مشخصی دارد: فردی که با ابزارآلات و تکنولوژی سر و کار دارد، اهل حساب و کتاب است و در علوم ریاضی، فیزیک و شیمی غرق شده است. همین ذهنیت، بر فضای آکادمیک و آموزشی ما نیز حکمرانی می‌کند. مهندسانی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند، کتاب‌های زیادی را مرور کرده‌اند، مسائلِ ایده‌آلِ کتاب‌ها را حل کرده‌اند و احتمالا مهارت‌های فنی بسیاری یاد گرفته‌اند. آنها فکر می‌کنند با این معدل و مهارت‌های رنگارنگ، بهترین رزومه ممکن را در اختیار دارند. با این رزومه درخشان به مصاحبه می‌روند، اما با عبارت تلخ «بعدا با شما تماس می‌گیریم» روبرو می‌شوند و تماسی که هرگز دریافت نمی‌کنند. این مهندسان پرتلاش، کلید اصلی موفقیت را فراموش کرده‌اند: مهارت های نرم.

تقریبا صد سال از انقلاب صنعتی می‌گذرد. فضای کار آن روزها، مبتنی بر مهارت‌های فنی کارگر بود و هر کارگری که مهارت بیشتری داشت، حقوق بیشتری می‌گرفت. اما همانطور که در خیابان‌های امروز جهان، اثری از کالسکه‌های آن دوران دیده نمی‌شود، طبیعتا فضای کار و استخدام هم زمین تا آسمان فرق کرده است. امروزه برای این که یک مهندس موفق باشید، داشتن مهارت‌های فنی و تکنیکال لازم است، اما کافی نیست. مهارت های نرم هم به همان اندازه مهم و کلیدی هستند.

اما مهارت های نرم یعنی چه؟

مهارت های نرم (Soft skills)، مهارت‌هایی غیرفنی هستند که به مهندسان حرفه‌ای کمک می‌کند تا با همکاران، بالادستی‌ها و مشتریان خود رابطه خوبی داشته باشند. اما چرا مهارت های نرم تا این اندازه برای مهندسان مهم هستند؟ در هر شرکتی که مشغول به کار شوید، از همکاران و مشتریان دور نخواهید بود. به زبان دیگر، در قرنطینه کار نمی‌کنید (البته به غیر از دوران پاندمی، که آن هم صرفا قرنطینه فیزیکی است و ارتباط بین شما و سایر افراد به صورت مجازی برقرار است). باید بتوانید با سایر مهندسان ارتباط بگیرید و با آنها همکاری کنید، چون اغلب پروژه‌های مهندسی به این صورت است که چندین نفر با تخصص‌های مختلف، روی تکه‌های مختلف پازل کار می‌کنند. علاوه بر مهندسان، باید به طور همزمان با مدیران، طراحان، کارمندان و تمام کسانی که به نحوی در پروژه دخیل هستند کار کنید.

وقتی از این دیدگاه موضوع را ببینید، مشخص می‌شود که مهارت های نرم، صرفا به احساسِ خوبِ خودتان و اطرافیانتان حین کار محدود نمی‌شود. باید این مهارت‌ها را با وسعت بیشتر در تمام جنبه‌های کار اعمال کنید. با این مهارت‌هاست که شما از دیگران متمایز می‌شوید، و می‌توانید کالا یا خدمات بهینه‌ای ارائه دهید که تجربه کاربری مثبتی هم به همراه دارند.

ما در مجموعه مکادمی، از متخصصان حرفه‌ای و منابع معتبر کمک گرفتیم تا مهم‌ترین مهارت های نرم که امروزه برای مهندسان کلیدی هستند را یکجا جمع کرده و معرفی کنیم. این مهارت ها در قالب یک پست سریالی، در چند قسمت منتشر خواهند شد که هر قسمت، در رابطه با یک مجموعه مهارت است. در بخش‌های اول، درباره ارتباطات، صحبت در جمع، کار تیمی و فنونی از این دست صحبت می‌کنیم. در بخش‌های آینده به مهارت‌های نگارشی، خلاقیت و حل مسئله، تحقیق، انتقادپذیری، مدیریت زمان، مدیریت احساسات و چندین مهارت دیگر خواهیم پرداخت.

مخاطب این پست سریالی، علاوه بر مهندسان، هر کسی است که می‌خواهد کاری را شروع کند، در شغل خود پیشرفت داشته باشد و نسخه بهتری از خودش بسازد. با ما همراه باشید.

1- ارتباط برقرار کردن (Communication)

در هر شغلی، ارتباط برقرار کردن با دیگران برای ادامه راه، حیاتی است. مهندسی هم از این قاعده خارج نیست. مدیران همیشه به دنبال افرادی هستند که علاوه بر داشتن مهارت‌های فنی، بتوانند ایده‌های خود را شفاف، قاطعانه و درست بیان کنند. حتما با افرادی مواجه شده‌اید که در کار خود حرفه‌ای هستند، اما در صحبت کردن، گوش دادن و حتی نوشتن گزارشات روزانه مشکل دارند. این افراد، متوجه اهمیت ارتباطات بهینه در محیط کار نشده‌اند.

مهندسان گاهی مهارت‌های فنی را مهم‌تر از مهارت‌های ارتباطی می‌دانند. آنها فکر می‌کنند کسی که معادلات دیفرانسیل را به سرعت حل می‌کند و از مفاهیم پیچیده مهندسی سر در می‌آورد، دیگر می‌تواند از پس همه چیز بربیاید. اما هم کارمندان و هم کارفرمایان در مشاغل مهندسی باید از مهارت‌های ارتباطی مناسب برخوردار باشند.

ماجرا فقط ارتباط برقرار کردن با سایر مهندسان نیست. گاهی (و حتی اکثر اوقات) باید با افراد غیرفنی کار کرد. مطمئنا در مسیر شغلی خود، باید با افراد سایر دپارتمان‌ها همکاری کنید، مثلا باید نیازهای پروژه را بفهمید، یا برای سرمایه‌گذار زیر و بم کار را به زبان ساده توضیح دهید و بگویید چرا درخواست‌های او، فضایی و غیرمعمول هستند! در ارتباط با مشتریان، مهندسان معمولا ناخودآگاه وارد جزئیات حوصله‌سربر فنی می‌شوند، در حالی که مشتری می‌خواهد راه حل مشکل خودش را بداند و بفهمد این پروژه برای کسب و کارش چه سودی دارد.

خلاصه‌اش این است که حوصله و وقت تئوری‌های پیچیده یا علوم سطح بالا را ندارد، به خصوص اگر سمت مدیریتی داشته باشد. مهارت‌های ارتباطی قوی، جلوی سوءتفاهم‌های احتمالی را می‌گیرد و اغلب با سود مالی نیز همراه است. با این وصف، برخی از مهارت‌های ارتباطی را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.

2- صحبت در جمع (Public Speaking)

  مهندسان معمولا باید گزارشی از کار خود به صورت شفاهی ارائه دهند. مخاطب این ارائه ممکن است تیم همکاران، مشتریان، مدیران بالادستی و سرمایه‌گذاران باشند. مهارت صحبت در جمع، یکی از مهارت های نرم است که هم در زندگی شغلی و هم در زندگی روزمره به کار می‌آید. در یک ارائه کاری، مهندس باید با اعتماد به نفس در جمع صحبت کند، و داده‌های پیچیده علمی را طوری فیلتر و ساده‌سازی کند که همه، حتی افراد غیرفنی بتوانند آنها را درک کنند و از این داده‌ها استفاده کنند.

همه ما حداقل یک بار در کنفرانس‌ها و ارائه‌های علمی حوصله‌مان سر رفته است. مباحث علمی و فنی، همیشه روی لبه تیغ کسالت‌آور شدن هستند. مهندسان باید تمرکز مخاطبان خود را حفظ کنند و توجه آنها را به مسیری هدایت کنند که مد نظر خودشان است. این یعنی علاوه بر فن بیان مناسب، محتوای ارائه و اسلایدهای احتمالی هم باید با دقت و ظرافت آماده شود.

به طور خلاصه، فن بیان مناسب، اعتماد به نفس، زبان بدن، دایره واژگان گسترده، محتوایی که خسته‌کننده نباشد و ساده‌سازی مباحثِ بیش از حد علمی باید مورد توجه یک مهندس قرار گیرند.

برای دستیابی به این مهارت‌ها، یک راه حل مهم، دیدن ارائه‌ افراد شاخص است. با جستجوی مختصری در اینترنت، می‌توانید سخنرانی افراد متخصص که به صحبت در جمع مسلط هستند را پیدا کنید. فیلم سخنرانی آنها را ببینید و به زبان بدنشان، جملاتی که می‌گویند، داده‌هایی که ارائه می‌کنند و تعامل آنها با مخاطب توجه کنید. نکات کلیدی را یادداشت کنید و در ارائه بعدی به کار بگیرید.

علاوه بر این، می‌توانید از دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های مربوطه بهره ببرید. امروزه، کارگاه‌های فن بیان، زبان بدن، اعتماد به نفس و… بی‌شمارند و دسترسی به آنها خیلی آسان است. به خصوص از وبینارهای اینترنتی نهایت استفاده را داشته باشید.

در نهایت، مهم‌ترین و بهترین راه پیشرفت، تمرین است. تمرین، تمرین و تمرین. در برابر آینه تمرین کنید. در جمع دوستان خود صحبت کنید و نظر آنها را صادقانه بپرسید. با تمرین زیاد، مهارت بیشتری کسب می‌کنید و ضعف‌های احتمالی خودتان را خواهید شناخت.

3- گوش دادن فعالانه (Active listening)

همیشه شما متکلم نیستید. موقعیت‌های بسیاری پیش می‌آید که در آن، باید به طرف مقابلتان گوش دهید و بر اساس شنیده‌هایتان، تصمیم‌های مهمی بگیرید. به عنوان مثال، باید به خواسته‌های مشتری با دقت گوش دهید تا فرضیات و نیازهای پروژه را به دقت درک کنید. صرفا شنیدن حرف دیگران کفایت نمی‌کند. اگر فعالانه گوش دهید، می‌توانید روی محتوای حرف طرف مقابلتان تمرکز کنید و او را کاملا بفهمید.

علاوه بر جمله‌هایی که می‌گوید، زبان بدن او نیز اطلاعات زیادی به شما می‌دهد. به شیوه نگاه کردن، حرکت دستان، نحوه نشستن و لحن صدای او دقت کنید. اگر فنون صحبت را خوب یاد گرفته باشید، می‌توانید صحبت کردن طرف مقابل را هم تحلیل کنید. با این روش، ارتباطات شما با دیگران قوی‌تر می‌شود و افراد بیشتری خواهان کار با شما خواهند شد.

4- فنون مذاکره (Negotiation)

اگر اخبار را دنبال کرده باشید، از اهمیت مذاکره در سرنوشت افراد، شرکت‌ها و دولت‌ها آگاه هستید. اما مذاکره فقط در روابط دیپلماتیک مطرح نیست. مهندسان نیز مانند تمام مشاغل، در موقعیت‌های خاصی وارد مذاکره می‌شوند، مثل مذاکره برای بدست آوردن یک موقعیت شغلی یا تقسیم کار یک پروژه. مذاکره‌کننده خوب کسی است که بهترین نتیجه و بیشترین ارزش و سود را برای طرفین مذاکره به دست آورد.

اساس مذاکره، ایجاد اعتماد است. مذاکره‌کنندگان موفق، تکنیک‌های زیادی در این رابطه کشف و ابداع کرده‌اند. آنها بعضا مذاکره را یک «بده و بستان» می‌دانند. چند نکته به یک مذاکره خوب کمک می‌کند. اولا، طبق اصطلاح «بده و بستان»، ابتدا باید بخش «بده» وجود داشته باشد تا «بستان» حاصل شود.

مثلا وقتی در یک مصاحبه شغلی هستید، از مسئول استخدام بپرسید که در این موقعیت شغلی دنبال چه چیزهایی است (البته که باید حداقل بخشی از جواب او را از قبل بدانید). سپس، نشان دهید که مهارت‌های لازم برای پر کردن این جایگاه را دارید. این روش می‌تواند به یک مذاکره موفق منجر شود.

دوم، هر وقت حس کردید سوءتفاهمی وجود دارد، به آن اشاره کنید و برطرفش کنید. اگر حقوق بیشتری پیشنهاد نمی‌کند، به جای این که در دلتان به او بد و بیراه بگویید، دلیلش را بپرسید. اما خط قرمز مهمی اینجا وجود دارد: هرگز توهین یا تهدید نکنید. رفتار حرفه‌ای در هر شرایطی شرط اصلی و الزامی است. احترام خود و طرف مقابل را حفظ کنید. اگر نتوانید احساسات خود را در شرایط تنش‌زا کنترل کنید، کل مذاکره را بر هم خواهید زد.

مطالعه بیشتر درباره فنون مذاکره:

4 Ways To Win Workplace Negotiations | Glassdoor Blog

5- خدمات مشتریان (Customer service)

مشتریان برای هر کسب و کاری حیاتی هستند. در مهندسی نیز مشتریان ممکن است متقاضی کالا یا خدمت شما باشند. برای ساختن روابط بلندمدت و مشتریان وفادار، به آنها بیشتر از چیزی که انتظار دارند بدهید. به تجربیات خود به عنوان مشتری فکر کنید. چه چیزی در فروشنده یا ارائه‌دهنده خدمت شما را جذب کرد؟ چرا همیشه از یک فروشگاه خاص خرید می‌کنید؟ خوش‌رفتاری، خدمات پس از فروش مناسب، کیفیت خوب خدمات و انتقادپذیری، چند نکته مهم در ارتباط با مشتریان هستند.

مسیر طولانی کسب مهارت های نرم

آموختن مهارت های نرم یک هدف بلند‌مدت است. انتظار نداشته باشید یک شبه ره صد ساله را طی کنید. اهداف خود را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید. در قدم اول، روی ضعیف‌ترین مهارت های نرم خود تمرکز کنید، برنامه‌ریزی کنید و دائما پیشرفت خود را مرور کنید. جایزه شما، موفقیت بیشتر شغلی و فردی است.

مهارت‌های نرم؛ شاه‌کلید مهندسان موفق – قسمت دوم

در قسمت اول، ما با مهارت‌های نرم آشنایی مختصری پیدا کردیم. دیدیم که هر مهندس موفق، یا بهتر است بگوییم هر فرد موفق در دنیای امروز، باید از این مهارت‌ها برخوردار باشد. مهارت‌های نرم، همان چیزی است که یک مهندس حرفه‌ای و پرمشتری را از یک مهندس عادی، متمایز می‌کند. پس از آشنایی اجمالی، به بررسی زیرمجموعه‌هایی از این مهارت‌ها پرداختیم و جزئیات بیشتری را مورد بحث قرار دادیم.

قسمت اول به مهارت‌های ارتباطی اختصاص داشت. ما به اهمیت مهارت‌های ارتباطی اشاره کردیم و نکاتی درباره تمرین آنها گفتیم. درباره صحبت در جمع، گوش دادن فعالانه، فنون مذاکره و خدمات مشتریان یاد گرفتیم. اگر قسمت اول را هنوز نخوانده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم از آنجا شروع کنید.

حالا که یاد گرفتیم چطور با دیگران، یعنی کارفرما، مشتری و همکارانمان ارتباط برقرار کنیم، نوبت می‌رسد به یک ارتباط کلیدی: کار تیمی! در این قسمت به جزئیات کار تیمی می‌پردازیم و چراغ روی مواردی می‌اندازیم که کمتر به آنها توجه شده است.

ما در مجموعه مکادمی، از متخصصان حرفه‌ای و منابع معتبر کمک گرفتیم تا مهم‌ترین مهارت‌های نرم را که امروزه برای مهندسان کلیدی هستند، یکجا جمع کرده و معرفی کنیم. این مهارت ها در قالب یک پست سریالی، در چند قسمت منتشر خواهند شد که هر قسمت، در رابطه با یک مجموعه مهارت است. در بخش‌های ابتدایی، درباره ارتباطات، صحبت در جمع، کار تیمی و فنونی از این دست صحبت می‌کنیم. در بخش‌های آینده به مهارت‌های نگارشی، خلاقیت و حل مسئله، تحقیق، انتقادپذیری، مدیریت زمان، مدیریت احساسات و چندین مهارت دیگر خواهیم پرداخت.

مخاطب این پست سریالی، علاوه بر مهندسان، هر کسی است که می‌خواهد کاری را شروع کند، در شغل خود پیشرفت داشته باشد و نسخه بهتری از خودش بسازد. با ما همراه باشید.

قسمت دوم: کار تیمی (Teamwork)؛ همه برای یکی و یکی برای همه!

مشاغل مهندسی معمولا پروژه‌محور هستند. در یک پروژه، ممکن است چندین نفر با تخصص‌های مختلف در کنار هم کار کنند. گروه‌ها ممکن است دو نفری باشند یا دویست نفری. ممکن است همه افراد گروه، مهندس مکانیک باشند، یا مهندس صنایع، مهندس برق، طراح گرافیکی، طراح صنعتی، مسئول تبلیغات و حسابدار پروژه، همه و همه در کنار هم کار کنند، با یک هدف مشترک. کار تیمی، از جمله مهارت‌های نرم است که در سالیان اخیر، مورد توجه ویژه کارخانه‌ها، استارتاپ‌ها، مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها قرار گرفته است.

مخالفت، تنش، دعوا!

همکاری و کار تیمی، نقاط عطف نوآوری موثر هستند. کار تیمی یعنی بتوانید به صورت موثر با همگروهی‌هایتان ارتباط برقرار کنید، اطلاعات و داده‌ها را برحسب نیاز تبادل کنید، و با نقطه نظرها و رفتارهای دیگران کنار بیایید (هشتگ خیلی خیلی مهم!).

یکی از عواملی که کار تیمی را با شکست مواجه می‌کند، همین است که آدم‌ها انتظار دارند هم‌گروهیشان، عین خودشان باشد. عین خودشان فکر و رفتار کند. یادتان باشد که کار گروهی با خط تولید یک کارخانه فرق می‌کند. رمان معروف چارلی و کارخانه شکلات‌سازی یادتان هست؟ شغل پدر چارلی، بستن درب خمیردندان در یک خط تولید بود. چند ده نفر در کارخانه همین مسئولیت را داشتند. آنجا مهم نبود افراد خوش‌اخلاق هستند یا عنق؟ خلاق هستند یا بی‌ذوق؟ بستن درب خمیردندان هیچ اهمیتی به این مسائل نمی‌داد.

در ادامه داستان، روباتی برای بستن درب خمیردندان می‌آید و پدر چارلی از کار بیکار می‌شود. این هم می‌تواند اثبات دیگری باشد بر اینکه باورها، نقطه نظرها و رفتارهای کارگری که کارش بستن درب است، تاثیری توی کار ندارد، انقدری که یک روبات می‌تواند جایگزین او شود. اما کار تیمی در عصر مدرن، چنین نیست. افراد متخصص با یکدیگر بحث و تبادل نظر می‌کنند تا به یک محصول خلاقانه و بمب بازار برسند.

باید بدانید که هم‌گروهی شما ممکن است با ایده شما مخالفت کند. نکته مهم این است که مخالفت او با شما و احیانا مخالفت شما با او، باید منطقی و بر اساس دلیل و استدلال باشد. با ارائه ادله محکم، طرفین از تنش جلوگیری می‌کنند. می‌شود نقاط قوت ایده شما و نقاط قوت ایده او را با هم ترکیب کرد و به یک نتیجه قدرتمند رسید. بر این اساس، تک تک افراد گروه در موفقیت یا عدم موفقیت پروژه، مسئول هستند.

بیست رو خودم گرفتم، دوازده رو استاد داد!

پروژه یکی است و بیشتر هم نیست. اگر محصول نهایی خوب باشد، محصول است که تقدیر می‌شود و اگر بد باشد، محصول است که تقبیح خواهد شد. در این میان، هر کس در پروژه کار مشخصی کرده است، پس سهم مشخصی دارد. مسئولیت‌پذیری در کار تیمی از کلیدی‌ترین نکات است. اگر قطعه‌ای که شما ساختید ایراد دارد، گناهش را گردن بغل دستی نیندازید. نگویید زمین کج بود و فلان و بهمان! مسئولیت کارتان را بپذیرید و برای بهتر کردنش تلاش کنید. در عین حال، اگر از کار تقدیر شد، صد درصدش را به خودتان نگیرید و نقش دیگران را کوچک قلمداد نکنید. وقتی همه چیز درست پیش می‌رود، همه در پایان خوش قصه سهم دارند.

مزایای کار تیمی

محیط کاری که برای کار تیمی و گروهی ارزش قائل می‌شود، به کارمندانش انگیزه می‌دهد. در این محیط، افراد به یکدیگر اعتماد می‌کنند و یکپارچگی حرفه‌ای ایجاد می‌شود. همکاری افراد، جو مثبتی می‌سازد و انرژی کار کردن را دوچندان می‌کند. روابط بین همکاران قوی‌تر شده و استعدادهای هر فرد نیز بیش از همیشه به چشم می‌آید و شکوفا می‌شود. در این همکاری‌ها، افراد مهارت‌های نرم خود را توسعه می‌دهند، که آنها را برای آینده کاری‌شان آماده می‌کند. کسانی که در پروژه‌ها سهیم بوده‌اند، ممکن است در آینده به پست‌های مدیریتی بلندمرتبه برسند، چون روش کار با دیگران را یاد گرفته‌اند.

کار تیمی برای موارد زیر نیز سودمند است:

همراه شدن اعضای گروه

وقتی اعضای گروه همدیگر را می‌شناسند و با قلق‌های هم آشنا می‌شوند، روابط دوستی برقرار می‌کنند و از یکدیگر حمایت می‌کنند. به همین سبب، اهداف آنها با یکدیگر همسو می‌شود. برخی معتقدند همراه بودن اعضای یک گروه آن قدر مهم است که بهتر است به جای یک شخص منفرد، تمام تیم را با هم استخدام کنیم تا همواره کنار هم کار کنند.

پادکست پیشنهادی درباره این موضوع: WorkLife with Adam Grant: The Daily Show’s secret to creativity | TED Talk

ارائه دیدگاه‌های متفاوت

همانطور که پیشتر اشاره شد، در کار تیمی، چندین نفر با دیدگاه‌های مختلف در کنار هم کار می‌کنند. بودن این دیدگاه‌های مختلف در کنار هم، به تیم اجازه می‌دهد که به مسئله از زوایای مختلف نگاه کنند. آنها بدین وسیله از مهارت‌های حل مسئله استفاده می‌کنند و تصمیماتِ کلیِ بهتری خواهند گرفت. اعضای گروه می‌توانند تبادل ایده کنند تا به یک خروجی استوار برسند.

پادکست پیشنهادی: WorkLife with Adam Grant: How to trust people you don’t like | TED Talk

افزایش بهره‌وری

در یک گروه، نرخ بهره‌وری افزایش می‌یابد، چون حجم کار هر فرد کمتر می‌شود و کمی از بار فشار و مسئولیت از دوش تک تک افراد برداشته خواهد شد.

پیشرفت حرفه‌ای

وقتی اعضای گروه در کنار هم کار می‌کنند، از همدیگر یاد می‌گیرند. آنها هم مهارت‌های پیشین خود را تمرین می‌کنند، هم چیزهایی که کمتر بلدند را با کمک همکارانشان یاد می‌گیرند.

کار تیمی به تمام مهارت‌های نرم دیگر وابسته است. برای این که عضو موثری در تیم باشید، باید مهارت‌های ارتباطی را به خوبی فرا بگیرید، انتقادپذیر باشید و احترام سایر افراد را نگه دارید. مهارت‌هایی که در قسمت‌های آینده بررسی می‌کنیم، به طور مستقیم یا غیرمستقیم با کار تیمی ارتباط دارند. پس با ما همراه باشید.

مهارت‌های نرم؛ شاه‌کلید مهندسان موفق – نقد و انتقادپذیری؛ فراتر از ادعا!

آنچه در قسمت پیشین به طور مختصر بیان کردیم، مقدمه‌ای بر بحث انتقادپذیری بود. هر مهندس و به طور کلی هر فرد، باید نقد کردن، سازگاری و وفق‌پذیری را بیاموزد، در شغل خود انعطاف‌پذیر باشد و بتواند احترام خود و دیگران را حفظ کند. در این قسمت، به این موضوعات حیاتی خواهیم پرداخت، موضوعاتی که نه تنها در مسیر شغلی، بلکه به عنوان یک انسان باید به آنها توجه کنیم.

در قسمت اول، ما با مهارت‌های نرم آشنایی مختصری پیدا کردیم. دیدیم که هر مهندس موفق، یا بهتر است بگوییم هر فرد موفق در دنیای امروز، باید از این مهارت‌ها برخوردار باشد. مهارت‌های نرم، همان چیزی است که یک مهندس حرفه‌ای و پرمشتری را از یک مهندس عادی، متمایز می‌کند. پس از آشنایی اجمالی، به بررسی زیرمجموعه‌هایی از این مهارت‌ها پرداختیم و جزئیات بیشتری را مورد بحث قرار دادیم. قسمت اول به مهارت‌های ارتباطی اختصاص داشت. ما به اهمیت مهارت‌های ارتباطی اشاره کردیم و نکاتی درباره تمرین آنها گفتیم. درباره صحبت در جمع، گوش دادن فعالانه، فنون مذاکره و خدمات مشتریان یاد گرفتیم. اگر قسمت اول را هنوز نخوانده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم از آنجا شروع کنید.

در قسمت دوم، به تجزیه و تحلیل کار تیمی پرداختیم. مشاغل مهندسی معمولا پروژه‌محور هستند. در یک پروژه، ممکن است چندین نفر با تخصص‌های مختلف در کنار هم کار کنند. دیدیم که در کار تیمی، چطور مسئولیت‌ها، تقدیرها و تقبیح‌ها بین اعضای گروه تقسیم می‌شوند. یاد گرفتیم با تنش‌ها کنار بیاییم و از مخالفت همکارانمان بیشترین استفاده را ببریم.

ما در مجموعه مکادمی، از متخصصان حرفه‌ای و منابع معتبر کمک گرفتیم تا مهم‌ترین مهارت‌های نرم را که امروزه برای مهندسان کلیدی هستند، یکجا جمع کرده و معرفی کنیم. این مهارت ها در قالب یک پست سریالی، در چند قسمت منتشر خواهند شد که هر قسمت، در رابطه با یک مجموعه مهارت است. در بخش‌های ابتدایی، درباره ارتباطات، صحبت در جمع، کار تیمی و فنونی از این دست صحبت می‌کنیم. در بخش‌های آینده به مهارت‌های نگارشی، خلاقیت و حل مسئله، تحقیق، انتقادپذیری، مدیریت زمان، مدیریت احساسات و چندین مهارت دیگر خواهیم پرداخت.

مخاطب این پست سریالی، علاوه بر مهندسان، هر کسی است که می‌خواهد کاری را شروع کند، در شغل خود پیشرفت داشته باشد و نسخه بهتری از خودش بسازد. با ما همراه باشید.

نقد کردن و انتقادپذیری (Openness to Feedback)

وقتی مشغول به کار هستید، نه تنها باید نظرات دیگران را بپذیرید (چه مثبت و چه منفی)، بلکه باید این نظرات را در کار و فعالیت خود تأثیر دهید. طبق نظر یک کارفرما: «ممکن است کارمند شما فوق‌العاده بااستعداد باشد، اما اگر به نظرات دیگران گوش ندهد و خودش نیز نظری ندهد، درون سازمان رشدی نخواهد داشت.»

اگر یک مصاحبه شغلی شامل چالش فنی رودررو باشد، مسئول استخدام قطعا شما را نقد خواهد کرد تا واکنش شما را در برابر انتقاد بررسی کند. واکنش هوشمندانه این است که به مصاحبه‌گر بگویید که متوجه حرف او شده‌اید و اگر چیزی برایتان شفاف نیست، بپرسید.

بسیاری از افراد ادعا می‌کنند که انتقادپذیر هستند، و در بعضی موارد، به شما التماس می‌کنند که آنها را نقد کنید! اما وقتی واقعا با یک نقد روبرو می‌شوند، فورا قطاری از استدلال‌ها ردیف می‌کنند که آن نقد را بی‌اساس جلوه دهند. یا حتی فراتر از این، بلافاصله از شخص منتقد، تصویری هیولامانند در ذهن خود می‌سازند و به ذهن خود می‌سپارند که معاشرت با او را کاهش دهند. صادقانه از خودتان این سوال را بپرسید: «واکنش درونی من در برابر نقد چیست؟»

پادکست پیشنهادی درباره این موضوع:

WorkLife with Adam Grant: How to love criticism | TED Talk Subtitles and Transcript | TED

ده از ده و حتی بیشتر!

ممکن است در مصاحبه شغلی با این سوال مواجه شوید که «نقاط قوت و ضعف شما چیست؟» پاسخ شما به این سوال نیز نشانه‌ای است که دیدگاه شما را درباره انتقاد و رشد آشکار می‌کند. برخی از افراد می‌گویند «من سر کار هیچ اشتباهی نمی‌کنم!» یا اگر از آنها بخواهید به مهارت‌های خود از یک تا ده امتیاز دهند، برخی افراد در بسیاری از زمینه‌ها به خود ده می‌دهند.

عجیب ولی واقعی! احتمال این که شما در تمام زمینه‌ها ده از ده باشید، چیزی در حدود احتمال پرواز کردن دلفین‌هاست. اگر بخواهید خود را کاندیدای همه چیز تمام و به قول خارجی‌ها پرفکت نشان دهید، مدیران احتمالا تشخیص می‌دهند که از کمبود خودآگاهی رنج می‌برید. بهترین راه این است که صادق باشید! درباره نقاط قوت خود با صداقت حرف بزنید و درباره زمینه‌هایی که کمتر در آنها توانایی دارید نیز حرف بزنید. از این طریق، نشان می‌دهید که خود را خوب ارزیابی می‌کنید و به ارزیابی دیگران نیز واکنشی مثبت نشان خواهید داد.

در ادامه، به برخی‌ از مهارت‌های نرم مرتبط با انتقادپذیری خواهیم پرداخت.

سازگاری و انعطاف‌پذیری (Adaptability and Flexibility)

تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است و زمانه نشان داده است که «هر که در این حلقه نیست، فارغ از این ماجراست». تغییرات تکنولوژی در مهندسی نقشی حیاتی دارد. نیاز مشتریان دائما در حال تغییر است و متدهایی مثل توسعه چابک بیشتر و بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

درباره نقش تکنولوژی در مهندسی، دیدگاه‌های جالبی وجود دارد. حتما شنیده‌اید که مهندسان یکی دو نسل قبل، از خاطراتشان با محاسبات دستی و نقشه‌کشی کاغذی می‌گویند. برخی از آنها معتقدند مهندسانِ امروز اصلا مهندس نیستند، چون کار یدی نمی‌کنند! صحت یا عدم صحت این حرف به کنار، امروزه اگر یک مهندس با نرم‌افزارهای رشته خود آشنایی کافی نداشته باشد، خیلی در جامعه مهندسان مورد پذیرش واقع نمی‌شود.

سازگاری با تکنولوژی و به روز ماندن، تنها زیرمجموعه این بحث نیست. کارفرمایان دنبال افرادی می‌گردند که بتوانند و بخواهند به سرعت خود را با شرایط متنوع وفق دهند. این شامل یادگیری سریع، مشارکت فعالانه و قدرت ترک عادت است که گاهی از هر کسی برنمیاید. طبیعتا مهارت استقبال از کارها و چالش‌های جدید، باید با آرامش و بدون تنش صورت بگیرد تا ارزش داشته باشد.

احترام (Respectfulness)

احترام برای داشتن محیط کاری سالم، نیاز حیاتی است. وقتی افراد مورد احترام و ارزش واقع می‌شوند، فرهنگ کاری مثبتی ترویج می‌یابد که در آن، کارمندان وفادار، پرانرژی و پرانگیزه هستند و می‌توانند بهترین خودشان باشند.

یک جمله کلیدی را همیشه به خاطر داشته باشید: با دیگران به گونه‌ای رفتار کنید که دوست دارید با شما آن گونه رفتار کنند. حواستان باشد که شما، همکارانتان، مشتریان و روسایتان حق‌هایی دارند، نظراتی دارند، آرزوها و خواسته‌هایی دارند، تجربه‌ای دارند و صلاحیتی دارند. آنها هم اشتباهاتی می‌کنند. این اشتباهات صرفا درس‌هایی است برای آینده. آنها هم دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی مشابه شما دارند و هدف مشترکی را دنبال می‌کنند: می‌خواهند در شغل خود موفق باشند.

چطور انتقادپذیر باشیم؟

ارائه تمرین برای این مهارت نرم کمی سخت است. انتقادپذیری بستگی به شرایط و شخصی دارد که شما را نقد می‌کند یا شما از او انتقاد می‌کنید. در هر حال، مهم این است که اخلاق حرفه‌ای را رعایت کنید، احترام خود و طرف مقابل را نگه دارید و کینه‌ای به دل نگیرید.

می‌توانید نظرتان را با جزئیات ارائه دهید و این کار را به طریقی مثبت و بااحترام انجام دهید، و به همین ترتیب می‌توانید نظری نیز دریافت کنید. در ارائه نقدهایتان شفاف، محترمانه، همدلانه و بدون استعاره‌ صحبت کنید. ممکن است گاه به گاه اختلاف نظری نیز رخ دهد. برخورد شما با اختلاف نظرات مهم است.

ممکن است به راحتی در یک پروژه غرق شوید و نظر دادن و نقد شنیدن را کنار بگذارید، پس بهتر است عادت کنید که نظراتتان را بیان کنید. وقتی همکاران شما ببینند که شما دائما در حال پیشنهاد دادن و به اشتراک گذاشتن دغدغه‌هایتان هستید، آنها هم با راحتی بیشتری این کار را انجام می‌دهند. و در پایان، وقتی با نقدی مواجه شدید، آن را در آغوش بگیرید و نسخه بهتری از خودتان بسازید.